Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi veya Fransızca adı olan “Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire'in” kısaltmasıyla CERN, İsviçre ve Fransa sınırında yer alan, dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarını yöneten araştırma kuruluşudur. 1954 yılında 12 ülkenin katılımıyla kurulmuş olan CERN'in 23 tam üyesi vardır. İsrail, Avrupa dışında yer alan tek tam üyedir. Türkiye, ortak üye statüsündedir. CERN'de yüzlerce bina ve 3.000 personel (fizikçiler ve destek personeli) vardır. Bu personelden 100 kadarı kuramsal fizikçilerdir. Diğerleri ise, çeşitli kuramların araştırıldığı deney düzeneklerinin projelerini hazırlayan, yapımını sağlayan ve deneyleri yürüten deneysel fizikçiler ve mühendislerdir. CERN'in kendi personeline ek olarak dünyanın yüzden fazla ülkesinden yaklaşık 10.000 kadar fizikçi ve mühendis de CERN'de yer almaktadır.

CERN'de en önemli yer, yeraltındaki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) denilen parçacık hızlandırıcılarının, olduğu bölgedir. Tarım arazisinin altında kilometrelerce uzanan dev makinelerde proton denilen atom parçacıkları yahut atom çekirdekleri birbirleriyle çok yüksek hızlarda çarpıştırılırlar. Örneğin özel görelilik kuramına göre LHC'deki protonlar ışık hızının %99,999998'sine kadar hızlanınca protonun kütlesi de 7000 katına (7 TeV) çıkacaktır. 1956'da kurulan 28 GeV'lik eşzamanlı proton hızlandırıcısından sonra 1976'da da 450 GeV'lik bir başka hızlandırıcı daha kullanıma girdi. 1981'de geliştirilerek çarpışma halkası olarak kullanılabilecek duruma getirilen bu cihazdan bugün, dönüşümlü olarak parçacık hızlandırıcısı ve çarpıştırıcı olarak faydalanılmaktadır. Çarpışmalar ile bazı kısa ömürlü yeni madde biçimleri bu arada parçacık fizikçilerinin ilgilendiği W ve Z parçacıkları ortaya çıkarılmıştır. CERN, Avrupa'nın fizik alanında Amerika ve Rusya ile yarışa girmesini sağlamıştır.

CERN'ün belirlediği misyon ilkeleri şunlardır:

* İnsan bilgisini kullanarak, araştırma yapılmasını sağlayan eşsiz bir partikül hızlandırıcı tesisler yelpazesi sunmak.

* Temel fizik alanında birinci sınıf araştırma yapabilmek.

* Dünyanın her yerinden insanları, herkesin yararına olacak şekilde bilim ve teknolojinin sınırlarını zorlamak için birleştirmek.

CERN'ün Doğuşu

İkinci Dünya Savaşı'nın sonunda, bilimsel ilerlemenin yavaşlaması ile birlikte bir avuç bilim insanı Avrupa’da bir atom fiziği laboratuvarı oluşturmaya karar verdi. Fransa'da Raoul Dautry, Pierre Auger ve Lew Kowarski, İtalya'dan Edoardo Amaldi ve Danimarka'dan Niels Bohr öncülerdi. Fransız fizikçi Louis de Broglie, 9 Aralık 1949'da Lozan'da açılan Avrupa Kültür Konferansı'nda bir Avrupa laboratuvarı oluşturulması için ilk resmi teklifi sundu. Haziran 1950'de Nobel ödüllü Isidor Rabi, UNESCO'ya "uluslararası bilimsel işbirliğini artırmak için bölgesel araştırma laboratuvarlarının oluşturulmasına yardımcı olmak ve onları cesaretlendirmek için" yetki veren bir karar verdi. Aralık 1951'de Paris'teki UNESCO hükümetlerarası toplantısında, CERN'ün kurulmasına ilişkin ilk karar kabul edildi. İki ay sonra, 11 ülke geçici konseyi kurmak üzere bir anlaşma imzaladı ve CERN doğdu.

Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi web sayfasına ulaşmak için tıklayınız...